Deze krant berichtte woensdag dat Kempense kinderen meer pesticiden in het bloed hebben dan gemiddeld in Europa (DS 14 september). De studie werd uitgevoerd door de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (Vito) en de onderzoeker suste in het artikel dat er geen reden is tot paniek, wegens geen acuut risico. Een ‘acuut risico’ betekent dat de kinderen hier en nu het loodje leggen. Hij wees wel op de effecten bij levenslange blootstelling, van het over lange tijd opnemen en opslaan van gif, en gaf nog mee dat een strenger pesticidenbeleid een absolute must is.
De Vito-studie noemt het gebruik van huishoudpesticiden en de nabijheid van landbouwvelden als voornaamste oorzaken van de bloedwaarden. Meer dan de helft van de onderzochte kinderen woont op minder dan 500 meter van maïsvelden en grasland en ongeveer 40 procent op minder dan 400 meter van een aardappelveld. Studies tonen aan dat landbouw binnen de 3 kilometer van de woning een belangrijke blootstellingsbron is van pesticiden.
Buffer van 3 (kilo)meter
De slechte resultaten komen niet uit de lucht vallen. België verbruikt volgens de voedsel- en landbouworganisatie van de VN (FAO) jaarlijks 6.130 ton pesticiden, wat overeenstemt met 7 kilogram pesticiden per hectare akkerland. Alleen Nederland doet nog ‘beter’, met zowat 9 kilogram pesticiden per hectare.
De Pesticidenrichtlijn wijst de weg naar een strenger beleid. De instrumenten zitten verdeeld over het federale en het gewestelijke beleidsniveau. Op het federale niveau zijn het voornamelijk productnormen die voorzien in bufferzones van 1 en 3 meter rond bewoning. Soms worden voor specifieke producten buffers van 5 of 10 meter voorzien.
Dat die bufferzones te klein zijn, wordt bevestigd door een uitspraak van de Franse Raad van State van 21 juli 2021. In Frankrijk bestond een reglementering met bufferzones van 3, 5 en 10 meter rond bewoning. Een studie van het Franse Voedselagentschap uit 2019 beveelt een bufferzone van minstens 10 meter aan tussen bewoning en zones waarin kankerverwekkende en toxische producten gebruikt worden, ongeacht of de effecten bewezen, verondersteld of vermoed worden. Op basis van het rapport oordeelde de Raad van State dat de bestaande bufferzones ontoereikend waren en uitgebreid moeten worden tot 10 meter. Heel beperkt in vergelijking met de 3 kilometer waarnaar de Vito-studie verwijst.
In Vlaanderen werd de Pesticidenrichtlijn omgezet in het Decreet en Besluit Duurzaam Pesticidengebruik. De richtlijn en het decreet voorzien in maatregelen op plaatsen die door het brede publiek of kwetsbare groepen gebruikt worden. Het besluit verbiedt pesticidengebruik op terreinen bij kinderopvang, scholen, parken, recreatie- en sportterreinen, maar de huiskavel wordt niet vermeld.
Nochtans is thuis de plek waar kwetsbare groepen als kinderen en moeders die borstvoeding geven het gros van hun tijd doorbrengen. De plaats die de hoogste bescherming zou moeten genieten, dus. Bovendien voorziet het besluit in een uitzondering voor land- en tuinbouwactiviteiten. Een uitzondering die de wenkbrauwen doet fronsen, want ze is niet voorzien in de Pesticidenrichtlijn.
Een mooi streefdoel
In een eerdere opiniebijdrage (DS 13 juni) hadden we het al over de bescherming van natuur- en waterwingebieden tegen pesticiden. De Vito-studie toont eens te meer aan dat niet alleen de fauna en flora, maar ook de mens beschermd moet worden tegen de mens. De parallel tussen beide dossiers is dat de instrumenten beschikbaar zijn, maar dat ze niet of minimalistisch worden ingezet.
Hoe groot de bufferzone rond de huiskavels en terreinen gebruikt door het brede publiek moet zijn, is voer voor discussie. De slordige Vlaamse ruimtelijke ordening keert als een boemerang terug. Het is precies door de vermenging van woon- en landbouwgebied dat Vlaamse kinderen meer pesticiden in het bloed hebben. Door die vermenging heeft de uitbreiding van de bufferzones ook een exponentiële impact. Een bufferzone van 3 kilometer, dat komt met onze ruimtelijke ordening neer op een pesticidenvrij Vlaanderen. Een mooi streefdoel, lijkt ons.
Een strenger pesticidenbeleid is dus een absolute must. De Vlaamse jeugd verdient een pesticidenvrije jeugd.